Paweł Żak należy do grona tych fotografów, którzy z niebywałą lekkością potrafią posługiwać się tym, co starzy mistrzowie zwykli nazywać „światłem obrazu”. Wielokrotnie pokazywana i nagradzana seria jego zdjęć zatytułowana „Opowieści” jest wymownym przykładem wielkiej kultury wizualnej u artysty, którego prace całkowicie przynależą do najnowszych prądów w fotografii współczesnej. „Opowieści” to w moim odczuciu wielowarstwowy „dziennik”, w którym nakładają się na siebie przynajmniej dwa światy: dziecięcej naiwności i niewinności oraz poważnie stawianych przez dorosłego człowieka pytań o sens egzystencji jakiegokolwiek świata w ogóle. Wszystkie te obrazy miały niewiele wspólnego z jakimś światem rzeczywistym; Paweł wprawdzie posłużył się oprócz kartonu i nożyczek realnymi przedmiotami, ale z perspektywy makro, która wraz z nieostrością i często głębokim, ledwie dostępnym percepcji oka cieniem, odsyła nas wprost do tajemnicy albo do baśni. Oczywiście nigdy nie dowiemy się do końca czy była to pochwała dzieciństwa, czy też nieodwracalny akt rozstania z nim… Tak, czy inaczej, te bajecznie barwione zdjęcia wpisały się na trwale do mojej prywatnej historii fotografii.
Bardzo prawdopodobne jest, że rozstanie z dzieciństwem było wyczerpujące i bolesne, bo na nowe fotografie Pawła przyszło czekać aż kilka lat. Przyznam się szczerze, że byłem całkowicie zaskoczony, kiedy Paweł położył przede mną zdjęcia kwiatów. Ale to nie kwiaty tak naprawdę zaskakiwały, lecz wrażenie, że są to fotografie, które unikają słów… Stąd był już krok tylko do myśli, że obie serie fotografii Pawła Żaka są jak dopełnienie przeciwieństw, jakie spotykamy w kosmologii chińskiej yin-yang. Tę jedność przeciwieństw symbolizuje koło, którego połówki, jasna i ciemna, stanowią granicę w kształcie litery S i symbolizują sobą nierozerwalną jednię zwaną tai-ki: „wielki prapoczątek”.
KSIĄŻKĘ – PAWEŁ ŻAK, OPOWIEŚCI, KROPKA 2007 MOŻNA KUPIĆ
Opowieść to utwór literacki o rozwiniętej fabule i gawędziarskim toku narracji. Z kolei brak słów to cisza, definiowana brakiem wszelkich odgłosów, milczenie – przenośnie także spokój i ukojenie. I to jest chyba dokładnie to, w czym się odnalazłem oglądając po raz pierwszy fotografie kwiatów. O ile więc dziecinne „Opowieści” mówią o wzroście i o życiu, o tyle kwiaty milczą o sprawach przeciwnych: starzeniu,obumieraniu, a w konsekwencji o śmierci. którą poznajemy w ciszy i samotnie. „Opowieści” pełne byty różnorodnych, niedefiniowalnych i raczej optymistycznych kolorów. Zdjęcia kwiatów też nie są monochromatyczne, z tym, że są to barwy zaniku i zmęczenia – w entropii plam i zadziwiających efektów chemicznych. W „Opowieściach” problem czasu objawiał się niemożliwością zdefiniowania, w jakim miejscu na osi jego nieustającego przepływu sytuuje się ich autor. Tutaj czas jest czasem materii: kwiatów i samej fotografii. Paweł naświetlał swoje negatywy w pracowni, wokół której jak bobry pracują stada młotów pneumatycznych. Według Pawła, w wyniku bardzo długich czasów ekspozycji, wibracje docierały czasem aż do delikatnych kwiatów i samej kamery i stąd bierze się widoczna czasami gołym okiem nieostrość. Według mnie może też być i tak, że w momencie naświetlania kwiat akurat obumarł troszkę i pochylił się ku śmierci…
Paweł prowadzi nas także w inne obszary czasu przynależne chemicznej stronie fotografii, jak Jiří Šigut poddaje swoje papiery wielodniowym naświetleniom, tak Paweł Żak wywołuje swoje odbitki w wielogodzinnych cyklach, za każdym razem uzyskując niepowtarzalny, unikalny rezultat. Od strony czysto fotograficznej, a także chemicznej, jest to działanie nielogiczne i destrukcyjne. Jednocześnie jednak w ten właśnie sposób Paweł wydobył nieznaną twarz czasu: wolną od naszej woli sumę wzrostu i zamierania, pod którą wystarczy miejsca dla każdego chętnego na stworzenie własnego świata…
Paweł Żak (1965) – studiował nauki społeczne na Uniwersytecie Warszawskim. Absolwent Wydziału Komunikacji Multimedialnej Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu (dyplom w roku 2002). Członek Związku Polskich Artystów Fotografików od roku 1995. Od 2001 także wykładowca fotografii. Mąż i ojciec, szanowany obywatel. Wystawia i publikuje swoje prace w kraju i za granicą. Ważniejsze cykle prac: „Opowieści” (od roku 1996), „Bez tytułu” (od roku 2000), „Bliski znajomy” (2002-2004).Prace w kolekcji Francuskiej Biblioteki Narodowej w Paryżu i kolekcjach prywatnych w Polsce, Francji, Norwegii,Niemczech, Danii, Holandii, Belgii, Wielkiej Brytanii i USA.
