Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania – wyjątkowa wystawa i książka na 80. rocznicę powstania warszawskiego
30.07.2024 / Rynek Starego Miasta 32 / Warszawa
Fotografie Sylwestra „Krisa” Brauna to jedne z najważniejszych dokumentów powstania warszawskiego. Muzeum Warszawy prezentuje na wystawie Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania oryginalne odbitki wykonane przez Brauna. Stawia ona pytanie, kiedy i w jaki sposób relacja biograficzna staje się narracją historyczną, a także odkrywa postać Berty Weissberger, asystentki Brauna. 30 lipca premierę ma także album pod tym samym tytułem, w którym ponad dwustu zdjęciom towarzyszą teksty Piotra Głogowskiego, Iwony Kurz, Tomasza Stempowskiego i Tomasza Szerszenia opisujące nieznane dotąd fragmenty biografii Brauna, analizujące warsztat i szlaki wędrówek fotografa, a także ikonografię zdjęć powstania. Wystawa i album są częścią obchodów 80. rocznicy powstania warszawskiego przygotowanych przez Muzeum Warszawy.
Sylwester „Kris” Braun jest jednym z najważniejszych fotografów powstania warszawskiego. Wiele z wykonanych przez niego w 1944 roku kadrów stało się ikonami. Są przywoływane i szeroko rozpoznawalne jako obrazy powstania, nawet gdy nie są podpisane. Oryginalne odbitki autorstwa Brauna to najcenniejsze obiekty dotyczące powstania warszawskiego w kolekcji fotograficznej Muzeum Warszawy. Ich prezentacja w formie albumu i wystawy uświetni 80. rocznicę sierpniowego zrywu.
30 lipca o godz. 18.00 odbędzie się spotkanie premierowe książki i wernisaż wystawy pod wspólnym tytułem Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania. O zdjęciach i postaci Brauna w Lapidarium Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta porozmawiają twórcy książki. Spotkanie poprowadzi Karolina Puchała-Rojek z Centrum Fotografii Muzeum Warszawy. Następnie otwarta zostanie wystawa, którą będzie można oglądać w ramach ekspozycji głównej Muzeum Warszawy do 29 grudnia 2024 roku.
– Historia wykonanych przez Brauna fotografii nie ogranicza się do momentu naświetlenia przez niego negatywów – mówi Piotr Głogowski, kurator wystawy. – Na ich burzliwy los składają się: ich ukrycie, odnalezienie, wędrówka po świecie, zaginięcie znacznej ich części, włączenie do muzealnej kolekcji. Nowe światło na postać i twórczość Brauna rzuca także zidentyfikowanie i odnalezienie jego asystentki, a jednocześnie autorki części fotografii – Berty Weissberger, która po emigracji do Stanów Zjednoczonych i ślubie przyjęła imię i nazwisko Betty Lauer.
Wystawa Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania to wyjątkowa okazja, by zobaczyć autorskie odbitki wykonane przez Brauna, prześledzić szlaki, którymi para fotografów przemierzała walczącą Warszawę i sprawdzić, jak dokumentalna rejestracja wydarzeń stała się powszechnie znaną opowieścią o powstaniu warszawskim.
Ekspozycja oddaje fotoreportażowy charakter zdjęć Brauna, który wynika w dużej mierze z faktu, że układają się one w zamknięte, przemyślane serie. Ujęcia pokazują w skali mikro codzienność walczącej stolicy, jej momenty heroiczne, czasem radosne, ale także przejmujące i tragiczne. Posterunek na barykadzie, koncert fortepianowy, wiercenie studni to pozornie błahe tematy, które zyskują podniosłe znaczenie w zestawieniu z innymi, równoległymi wydarzeniami, na przykład pogrzebem ofiar, przejazdem w zdobycznym transporterze, eskortowaniem kolumny jeńców.
Biografia Brauna, a przede wszystkim przywrócenie Berty Weissberger jako istotnej bohaterki opowieści, pokazuje, jak wiele czynników wpływa na tworzenie się i odbiór narracji historycznych. Braun już w trakcie powstania miał przepustkę umożliwiającą swobodne poruszanie się po wyzwolonych terenach stolicy, sam wybierał tematykę i fotografowane sceny, a wybrane odbitki przekazywał do dystrybucji przez Biuro Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Po wojnie podejmował próby rozpowszechniania fotografii, a gdy w latach 80. i 90. sytuacja polityczna pozwoliła na powrót ikonografii powstania i powrót samego Brauna do Polski, aktywnie brał udział w przygotowywaniu wystaw i publikacji książkowych.
Dzięki wieloletniej pracy badawczej kuratora wystawy Piotra Głogowskiego zidentyfikowane zostały miejsca uwiecznione na fotografiach, daty dzienne, a nawet pory dnia, gdy powstawały. Pozwoliło to na zrekonstruowanie tras wędrówek i ułożenie ponownie w rolki pasków negatywów pociętych przez Brauna.
Wątki poruszane na wystawie znajdują rozwinięcie w albumie pod tytułem Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania. Fascynujące losy i bogatą twórczość jednego z najważniejszych fotografów powstania 1944 roku przybliżają teksty Piotra Głogowskiego, Iwony Kurz, Tomasza Stempowskiego i Tomasza Szerszenia. Publikacja kreśli szlaki wędrówek Brauna po powstańczej Warszawie, analizuje jego warsztat fotograficzny, ale również umieszcza jego twórczość w kontekście innych fotografów sierpnia i września 1944 roku. Nie mniej istotna jest legenda, którą Braun tworzył na swój temat, oraz rola, jaką on i jego fotografie odgrywają w obecnej narracji o powstaniu warszawskim. Album zawiera ponad dwieście fotografii autorstwa Brauna, przede wszystkim z 1944 roku, a także wybór wycinków z gazet i fragmentów korespondencji. Książka została wydana w polsko-angielskiej wersji językowej.
Publikacja i wystawa są częścią obchodów 80. rocznicy powstania warszawskiego przygotowanych przez Muzeum Warszawy. W programie spotkania, koncerty, spacery, debaty, pokazy filmowe i prezentacje pamiątek z tego okresu.