Opis
Archeologią fotografii nazywam działanie, których celem jest odkrywanie, badanie i komentowanie zdarzeń, faktów, sytuacji dziejących się dawniej w tzw. przeszłości fotograficznej. Dzięki fotografii, ciągłość wizualnego kontaktu z przeszłością stwarza możliwości poszerzenia oddziaływania warstw kulturowo-twórczych na dzisiejsze. Ta transmisja w czasie stanowi zasadniczy motyw różnych fotograficznych odkryć. Być może wszystkie współczesne działania audio-wizualne stanowią wstępną fazę przyszłego zatrzymania życia w czasie i formie!
Niemożliwość poznania Nieznanego zmusza nas do bliższego lub dalszego przybliżenia prawdy. Ta pulsacja stanowi istotę wielu badań archeologicznych a rytm przypomina oddech lub uderzenie serca. Jest też celem archeologii fotografii poszukiwanie świadków dawnych wydarzeń! Takim świadkiem w fotografii jest światło, Światło które było bodźcem technologicznych procesów utrwalania rzeczywistości i które wyrzeźbiło w negatywie dawną powszechną obecność! Negatyw stanowi więc ślad „tamtego” światła i jest autentycznym świadkiem minionych wydarzeń. To przyglądanie się światłu pozostałemu w negatywie może być tematem fascynujących odkryć prowadzących do ujawnienia tajemnicy rzeźby negatywu!
Odkrycie: cmentarz prawosławny w Sosnowcu. Pomnik przedstawiający kobietę w długiej sukni odchodzącą w przeszłość i zamykającą za sobą drzwi. Fotografuję wielokrotnie pomnik próbując odgadnąć sens zamkniętej w rzeźbie tajemnicy. Dopiero po 20 latach odkrywam przeszłość. Kobieta była żoną pruskiego dyrektora huty „Katarzyna”, Branderberga. Urodzona w Jałcie jako rosyjska arystokratka. W czasie pierwszej wojny światowej za pomoc udzieloną pierwszym rosyjskim jeńcom, aresztowana, zmarła na atak serca. Mąż zamawia pomnik w Dreźnie. Kilka lat później ginie w czasie rewolucyjnych rozruchów w Sosnowcu. Te strzępy z przeszłości to tylko przybliżenia. Fotografie kobiety w kaukaskim stroju narodowym i druga pokazująca całą sylwetkę w długiej powłóczystej sukni.
Fotografia przyczyniła się tu do odsłonięcia przeszłości!
Jerzy Lewczyński, Archeologia fotografii, maj 1979
Jerzy Lewczyński (1924-2014) – jeden z najważniejszych polskich fotografów, a także publicysta i animator życia fotograficznego. Żył i tworzył w Gliwicach. W latach 50. wraz ze Zdzisławem Beksińskim oraz Bronisławem Schlabsem tworzył nieformalną grupę artystyczną młodych fotografów, którzy przeciwstawili się dominującemu wtedy w Polsce socrealizmowi, przygotowując głośną wystawę „Antyfotografia”, na której zaprezentowali zupełnie inną fotografię, awangardową. Lewczyński wypracował oryginalną autorską koncepcję archeologii fotografii, której pozostał wierny do końca życia. Jest też autorem „Antologii fotografii polskiej”. Książka „Archeologia fotografii” była katalogiem wystawy retrospektywnej Lewczyńskiego, która została przygotowana przez Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Galerię Miejską Arsenał w Poznaniu, Biuro Wystaw Artystycznych w Katowicach, Galerię Pustą w Katowicach, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie oraz Samorząd Miasta Gliwice.