wernisaż 3.10 / g.18.00 / galeria AOKZ / ul. Włókiennicza 3 /
It’s always the moment just before gunshot.
You try & try to rise but you cannot.
W pracy często najtrudniejsze są początki. Moment wyklucia się pomysłu to nacięcie, które trudno ubrać w słowa, a choć przejmujący utwór Margaret Atwood stał się łącznikiem historii opowiadanych przez prezentowane w Galerii artystki – Olę Skowrońską, Sonię Witak i Barbarę Woźniczkę – to znalezienie adekwatnego przełożenia zawartych w nim emocji było pierwszą napotkaną przez nie barierą.
Moje serce ściśnięte jak pięść? Wygrażam sercem niczym pięścią? Moje serce bije jak pięść? Nie potrafimy wybrać – zostaje oryginał. Każda z wypróbowanych wersji ma swoje zalety i ograniczenia.
Przypomina to ograniczenia języka wobec sztuki; szczególnie widoczne, gdy za interpretację sztuki kobiet zabierają się mężczyźni. Twórczynie, opowiadając o osobistych doświadczeniach zakorzenionych w głębokiej samoświadomości, a jednocześnie wynikających z mimowolnych uwikłań w patriarchalne społeczeństwo, splatają ze sobą odmienne sposoby przeżywania tego samego świata. Mieliśmy przywilej towarzyszyć artystkom w ich drodze, ale nie jesteśmy tu by cokolwiek tłumaczyć – same artystki doskonale mówią za siebie. Co możemy zrobić, to zaświadczyć o przebytej drodze z własnej,
ograniczonej perspektywy.
Dla Atwood sen jest przestrzenią wolności i eksploracji w ciele, które pozbawione ciężaru rzeczywistości zanurza się w świecie i jest nim przepełnione; biały podmuch słońca przenika Cię, nie ma nic nad Tobą. Trójka artystek pokazuje, jakim siłom poddawana jest owa lekkość (nie powiemy “niewinność”, bo to nie ma żadnego związku z rajem, a tym bardziej z winą), kiedy dziewczyński podmiot wchodzi w przestrzeń tego, co zwiemy rzeczywistością. Podążając za myślą Lauren Berlant, okrutny optymizm tej sytuacji ujawnia, że warunki życia w świecie współczesnym to warunki ścierania się podmiotu. Artystki w swoich
projektach biorą miarę z sił ścierania, z którymi tak często się układamy, zadając pytanie o ich adekwatność, czy nawet konieczność.
W tej eksploracji perspektywy Barbary Woźniczki i Soni Witak subtelnie się dopełniają. Barbara w projekcie Ulatniam się do świata skupia się na ja, które skonfrontowane z ciążącym faktem, że niewiele w życiu jest tak, jak się nam zdawało, zostaje postawione przed wyborem – podtrzymywać iluzję, czy wejść na nieznaną ścieżkę i starać się odnaleźć w niej miejsce dla siebie. Językiem tego spotkania jest baśń i ironia, która amortyzuje bolesny upadek z wieży wyobrażeń. Zmiana jest w tej sytuacji nieuniknionym przymusem, na który wraz z kolejnymi obrazami powoli się przygotowujemy.
Sonia z kolei bada uwewnętrznione spojrzenie innego, powołujące do życia prywatny gabinet krzywych zwierciadeł. W ich odbiciach dziewczęta konstruują pozorną figurę siebie, lecz muszą uważać, by nie zatracić się po drugiej stronie lustra. Tytuł I don’t want to get up cause I’m afraid, który jest fragmentem z pamiętnika artystki, przybliża istnienie jakiegoś nieswojego poczucia, które zagnieżdża się w dziewczynach już w bardzo młodym wieku. To w nim Sonia zakorzeniła swój projekt.
Wypowiedź Oli Skowrońskiej mnoży tę indywidualną perspektywę: kreśli portret czterech młodych, mieszkających w Europie zachodniej Czeczenek, dzielących imię jednej z najbliższych jej osób – tytułowej Hedy, poznanej przed laty przez internet, z którą artystka nie jest w stanie spotkać się na żywo. Spotkanie to odbywa się jednak tu – na płaszczyźnie tworzonego razem projektu.
Każda z bohaterek użyczających Oli swojej historii żyje w swoistym zawieszeniu – między światem skrajnie tradycjonalistycznej, patriarchalnej kultury, którą zostawiły za sobą, a rzeczywistością, w której żyją, ale która nie pozwala im na pełne poczucie przynależności. Budowanie relacji z Hedami staje się praktyką przezwyciężania owego zawieszenia i zmniejszenia dystansu, nawet jeśli tylko na chwilę.
Z połączenia tych trzech głosów wyłania się narracja o próbie odnalezienia dla siebie miejsca w społeczeństwie, które często próbuje to miejsce narzucić. Your Heart is a Shaken Fist tworzy przestrzeń do dialogu o sprawczości, tożsamości i sposobach, w jakie kobiety poruszają się w świecie, który umniejsza ich wolność beztroską ręką, bez namysłu nad konsekwencjami.
Barbara Woźniczka (ur. 1998) – artystka wizualna pochodząca ze Śląska. W swojej
praktyce poszukuje nowych rozwiązań wizualnych, często mieszając techniki plastyczne z
fotograficznymi. Podejmuje tematy pamięci, reprezentacji i obecności, stawiając je w
kontekście relacji międzyludzkich i związanych z nimi wewnętrznych konfliktów.
Uczestniczka wystaw zbiorowych m.in. na Fotofestiwalu w Łodzi, Sekcji Fringe Miesiąca
Fotografii w Krakowie, Starej Galerii ZPAF w Warszawie, CSW “Znaki Czasu” w Toruniu,
Galerii Pauza w Krakowie, czy w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie.
Ola Skowrońska (ur. 2001) – artystka wizualna. W swojej praktyce opiera się na interpretacji
społecznych, historycznych lub naukowych zjawisk, które służą jej za punkt wyjścia do
opowiedzenia indywidualnych historii. Ważnymi elementami jej praktyki są research oraz
praca na archiwach. Interesują ją działania artystyczne bazujące na wymianie i współpracy,
które traktują sztukę jako przestrzeń dla dialogu. Prace pokazywała m.in. na festiwalu
PhMuseum Days w Bolonii, Fotofestiwalu w Łodzi, Miesiącu Fotografii w Krakowie, a także
w The Cowgirl Gallery w Malmö, w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie czy MOME
Fotografia w Budapeszcie. Stypendystka MKiDN w 2023 roku.
Sonia Witak (ur. 2000) – artystka wizualna posługująca się medium fotografii, tekstyliami i
found objects. W swojej praktyce porusza tematy gestu, relacji międzyludzkich i pozycji
kobiet w społeczeństwie. Czerpie z własnych oraz kolektywnych doświadczeń, sięgając
często do archiwów jako punkt wyjściowy. Pokazywała prace podczas Miesiąca Fotografii w
Krakowie, Festiwalu Labirynt we Frankfurcie i na wystawach zbiorowych w Szczecinie i
Łodzi.
Witek Orski
Krzysztof Pijarski
we współpracy z artystkami