Okładka wydanej niedawno publikacji poświęconej Rayowi Cookowi przedstawia go jako klowna żonglującego w otoczeniu gwiazd. Ten performer jest wspaniały, bystry i uzdolniony. Przywodzi mi na myśl teatr absurdu, który wciąż nie traci na aktualności. W swoich odwołaniach do homoerotycznej fantazji artysta przypomina bowiem pisarza Jeana Geneta.
Niemniej, pracami datowanymi na lata 90. XX oraz pierwsze lata XXI wieku sprowadza nas również na ziemię, wskazując na istnienie epidemii HIV/AIDS i przykrywany uprzejmością wstręt społeczeństwa do osób zarażonych. Dzieło Cooka jest więc poetyckie, osobiste i stanowi cierpki „przytyk” do kabotyńskiej kultury Brisbane (Queensland). Urodzony w 1962 roku artysta jest właściwie samoukiem. Pod koniec lat 80. rozpoczął pracę jako technik fotograficzny w Brisbane i szybko oswoił się ze studiem oraz rozpoznał możliwości, jakie dawała fotografia, jako medium teatralne oraz ośrodek wyrazu. Jego talent oraz inwencja twórcza, kojarzące się raczej ze stylem Joela Petera Witkina (którego prace przedstawiono na Biennale w Sydney w 1986 roku), spowodowały, że „zajmował się tworzeniem fikcji”. Poza Witkinem odkrył również innego australijskiego fotografa, Billa Hensona, którego melancholijne, symboliczne obrazy przepełniają postaci w nastrojowych sytuacjach.
Cook jednakże nie rozwodzi się jedynie na temat tego, co niepokoi. Jego rozbudowane kompozycje często emanują dużym poczuciem humoru. Angażując przyjaciół oraz chętne do współdziałania osoby, tworzy udziwnione scenariusze przypominające teatr antyczny czy burleskę. Przykładowo, obraz z 2001 roku zatytułowany A prince imperial wykorzystuje charakterystyczne dla tego artysty tonacje różu oraz akcenty czerwieni przy ogólnej palecie barw o charakterze gotyckim, złożonej z miękkich czerni i bieli. Z tupetem godnym ekranizacji Szekspira w stylistyce opery mydlanej, postaci na owym portrecie konnym ustawione są pośród rekwizytów z przeciętnego domu w Brisbane, który dni swojej świetności ma już dawno za sobą. Wspaniały koń z dumnym jeźdźcem, który skrywa swą nagość pod kwiecistą koronką, stoi pośród wyrzuconych na betonowy taras puszek po piwie oraz donic z roślinami tropikalnymi.
Przedstawienie to stanowi kontynuację prac z lat 90., których bohaterami są również nadzy, bądź półnadzy mężczyźni, ukazani w otoczeniu czaszek i kręgów, sztucznych penisów, koronek i sznurów. Slajdy zostały celowo porysowane. Cook nawiązuje w swoich fotografiach do plagi HIV, kompletnie przewartościowując społeczne napiętnowanie oraz fizyczne oszpecenie (zmiany chorobowe stają się lśniącymi perłami i klejnotami). Przykładowo, w pracy zatytułowanej …at first I was afraid, I was petrified (…początkowo się bałem, zamarłem z przerażenia) z 2002 roku, która jest zasadniczo portretem en trois quarts, młody chłopak o bladym torsie, z ozdobami w stylu sadomasochistycznym (przekłute sutki, kolczasta metalowa obroża na szyi), ma jednocześnie na sobie piękne różowe perły, które unoszą się również wokół jego ciała. Fotografie Cooka dokonują więc „na oczach widza” inwersji. Wykorzystują wymyślone stroje i groteskowe rekwizyty, by igrać z okrutną rzeczywistością jak w teatrze absurdu, a także by estetyzować to, co zazwyczaj uznaje się za żałosne czy okropne.
Reasons to be Cheerful (Powody do radości) – tak pisze o sobie Ray Cook w wydanej ostatnio monografii. Dobór niezawodnych rzeczników jego sprawy w połączeniu z obecnym rozgłosem wokół jego działań fotograficznych w Australii jest efektem ryzyka, jakie podejmował oraz jego wiary we własne przekonania. Obrazy fotograficzne Cooka są wynikiem palącego kryzysu związanego z HIV oraz homofobicznej wrogości: „fotografia stała się medium, poprzez, które mogłem przetransponować te okropności do kontekstu publicznego”. Dla tych z nas, którzy obracają się w szerszych kręgach społeczności, jego prace są zajmujące i aktualne, a przy tym pobudzają do myślenia.
Artykuł ukazał się w numerze 24 „Kwartalnika Fotografia” w 2008